Column: Gevonden geld voor een museum

🔊 Voorlezen? Klik hier

Geschatte leestijd - 8 minuten

Waar liggen de kansen voor museum in de digitale wereld? Hoe kunnen ze overleven in een snel digitaliserende wereld? Een andere kijk …

Rechten

Als (kunst)schilder krijg je automatisch auteursrecht op jouw schilderijen, tekeningen en andere werken. Dit houdt onder andere in dat alleen jij beslist wat er met jouw werk mag gebeuren. Als je anderen daarvoor toestemming geeft, mag jouw werk tentoongesteld of afgebeeld worden in bijvoorbeeld boeken, op koffiemokken, posters en ansichtkaarten of in een agenda.

Je kunt aan deze toestemming voorwaarden verbinden, bijvoorbeeld de plaats van de tentoonstelling, de oplage van een boek of de oplage van de replicas. En je kunt er een bepaalde, door jou en de andere partij overeen te komen, financiële vergoeding voor vragen.

Men behoudt altijd het persoonlijkheidsrecht op de werken die zijn vervaardigd. Het persoonlijkheidsrecht houdt onder andere in dat je bezwaar kunt maken als anderen jouw werk verminken of aantasten, het een andere naam geven of er de naam van iemand anders (die van henzelf bijvoorbeeld) bij zetten.

Auteursrecht

De bedoeling van het auteursrecht is dat auteurs, bijvoorbeeld (kunst)schilders, in staat zijn hun creaties commercieel te (laten) exploiteren en dat anderen niet zonder toestemming aan hun geestelijk eigendom kunnen komen.

Auteursrecht eindigt na 70 jaar, te rekenen vanaf de eerste januari, volgende op het jaar waarin de maker is overleden. Dit verklaart waarom veel klassieke muziek vrij is van auteursrecht. Het is immers meer dan 70 jaar geleden dat vele klassieke componisten zijn overleden. Gaat het om een anoniem werk of om een onder pseudoniem verschenen werk of werk van een rechtspersoon, dan is de termijn van bescherming 70 jaar vanaf de eerste openbaarmaking van het betreffende werk.

Auteursrecht kan geheel of gedeeltelijk worden overgedragen. Deze overdracht dient schriftelijk plaats te vinden. Een overdracht is overigens niet noodzakelijk om een werk te kunnen openbaren of verveelvoudigen. Het verlenen van een licentie (toestemming) kan voldoende zijn. Een licentie hoeft, in tegenstelling tot de overdracht, niet schriftelijk te worden vastgelegd. Deze licentie kan ook mondeling of stilzwijgend worden verleend. De auteursrechthebbende kan zelf bepalen wat hij wenst over te dragen en tegen welke vergoeding. De overdracht kan bijvoorbeeld voor een bepaald gebied gelden of voor een beperkte duur. Hetzelfde geldt voor een toestemming.

Zeggenschap

De auteursrechthebbende heeft als enige zeggenschap heeft over de wijze waarop het beschermde werk door derden wordt gebruikt of geëxploiteerd. Hij kan bijvoorbeeld toestemming verlenen (een licentie) en daarvoor royalties (een percentage van de verkoopprijs) vragen of voorwaarden stellen aan het gebruik. Ook kan hij elk gebruik (openbaar maken en verveelvoudigen) door derden verbieden.

Verveelvoudigen is het maken van identieke exemplaren van een werk (bijvoorbeeld reproduceren, kopiëren, afdrukken e.d.) en tevens het maken van een bewerking van een werk (bijvoorbeeld het bewerken van een replica, boek tot film). Iedere gedeeltelijke bewerking of nabootsing van een werk in gewijzigde vorm is een verveelvoudiging. Openbaar maken is het beschikbaar stellen van een werk (of een verveelvoudiging) aan het publiek (bijvoorbeeld tentoonstellen, uitzenden e.d.). De auteursrechthebbende kan, zoals hierboven al gemeld, (financiële) voorwaarden stellen aan het openbaar maken en/of verveelvoudigen van zijn werk, of het verbieden. Beide handelingen, openbaar maken en verveelvoudigen, zijn voorbehouden aan de auteursrechthebbende, tenzij anders is overeengekomen.

Iedereen mag voor zichzelf foto’s, tekeningen, schilderijen of filmopnamen maken van aan de openbare weg zichtbare gestelde werken, ook als deze auteursrechtelijk zouden zijn beschermd. Deze foto’s, tekeningen, schilderijen of filmopnamen mogen echter niet zomaar gepubliceerd worden of publiekelijk openbaar worden gemaakt, wanneer de betreffende auteursrechtelijk beschermde werken de hoofdmoot vormen in de afbeeldingen. Er zal altijd voorafgaand aan publicatie of verveelvoudiging toestemming aan de auteursrechthebbende gevraagd dienen te worden. Gaat het om een kaart waarop dit werk op te zien is, maar niet de hoofdmoot is, dan hoeft er geen toestemming gevraagd te worden.

Erven

Auteursrecht wordt in veel gevallen geërfd. Als de auteur tijdens zijn leven zijn auteursrecht niet heeft overgedragen, dan erven zijn wettelijke of erfgenamen via een testament zijn auteursrecht. Dit geldt niet voor de persoonlijkheidsrechten, deze vervallen na het overlijden van de auteur, tenzij dit anders bepaald is in een testament of codicil. Persoonlijkheidsrechten zijn niet overdraagbaar. In geval van overlijden gaan ze alleen over als de maker daarvoor bij testament of codicil iemand heeft aangewezen. De persoonlijkheidsrechten duren niet langer dan het auteursrecht zelf.

De Auteurswet is op Internet van toepassing. Dit betekent dat auteursrechtelijk beschermde werken niet zomaar op Internet geplaatst kunnen worden. De rechten van een schilderij liggen bij de (kunst)schilder of zijn erven. Er is (schriftelijke of mondelinge) toestemming nodig om het schilderij op een website te gebruiken. Er is niet automatisch een vrijbrief voor plaatsing op de website van het museum.

Musea krijgen vaak met erven van (kunst)schilders te maken. Erven, alsmede (kunst)schilders weten vaak niet hoe om te gaan met publicatie of openbaarmaking in de digitale wereld. Dat is op zich geen nieuws. De muziekindustrie is nog steeds druk bezig om voet aan de grond te krijgen in het digitale landschap. Zij worstelen nog steeds met het vraagstuk hoe hun content in de toekomst te openbaren en wat het nieuwe businessmodel zal worden.

---

---

Stedelijk Museum

Het Stedelijk Museum is al enkele jaren dicht vanwege een verbouwing. Buiten het uitlenen van diverse werken aan diverse musea in de wereld waar samenwerkingsverbanden mee zijn, gebeurt er volgens mij niet heel veel met alle werken die in beheer zijn. De site van het Stedelijk Museum laat weinig zien van de collectie die zij in beheer heeft. De digitale wereld biedt natuurlijk enorme kansen voor het Stedelijk Museum.

Juist te meer het Stedelijk Museum nu dicht is en straks weer open gaat zal het Stedelijk Museum juist moeten willen dat een enorm gevolg aan kunstliefhebbers op de hoogte is van welke prachtige kunstwerken aanwezig zijn in de collectie van het Stedelijk Museum. Daarnaast zou het museum moeten willen dat ze dit gevolg aan kunstliefhebbers aan zich weet te binden. Overigens geldt het voorstaande natuurlijk voor elk museum, niet alleen het Stedelijk Museum.

Virtualisatie

Google Art Project is eigenlijk al een soort voorloper van de virtualisatie van een museum. Musea kunnen natuurlijk deze stappen ook ondernemen. Het voor de hand liggende advies voor een museum zou zijn. Fotografeer alle stukken die in beheer zijn en zet ze in het virtuele museum in het eigen domein, maar ook in alle mogelijke sociale werelden. Zorg ervoor dat elk werk dat in beheer is digitaal wordt geopenbaard.

Het volgen van een goede contentstrategie is feitelijk waar het om gaat. Houd bij de contentstrategie het principe ‘Content = King = Data’ in de gaten. Bij een goede contentstrategie heb je aan kanalen zoals Facebook, Twitter of YouTube in eerste instantie al voldoende. Daarnaast zijn er nog een aantal dingen die men in de gaten dient te houden.

• Eigen domein en sociale online werelden direct tezamen opzetten. Alle online omgevingen maken onderdeel uit van de totale strategie.
• De gehele collectie dient goed beschikbaar te worden gemaakt in de diverse zoekmachines, dit verhoogt het verkeer naar de diverse online werelden.
• Omarm sociale identiteiten, vraag bezoekers om connectie te maken met hun Facebook, of andere bekende identiteiten zoals een Hotmail– of een Gmail-account. Het laten maken door bezoeker van het zoveelste gebruikersnaam en wachtwoord is niet meer van deze tijd.
• Omarm sociale content, met andere woorden foto’s, filmpjes e.d. van (mogelijke) bezoekers, die gemaakt zijn van de collectie of het museum. Geef ruimte in het eigen domein of een van de sociale werelden voor het uploaden van foto’s en filmpjes van derden.
• Deel alle eigen content via alle mogelijke sociale werelden (push & pull zie presentatie). Denk hierbij bijvoorbeeld aan het eigen Flickr-, Picasa- of YouTube-kanaal.
• Neem deel in de online conversatie met de bezoeker: luister, anticipeer en voer dialoog of openbaar, volg en informeer.
• De online werelden zullen op elke wijze dan ook benaderbaar moeten zijn: via desktop, labtop, smartphone, ipad e.d. Zorg voor de juiste weergave op elk apparaat en via elke browser.
• Koppel de aanwezige klantendatabase(s) aan sociale analytics en web analytics. Zo kan er onder andere bepaald worden wie van de kunstliefhebbers het meest invloedrijk is.

---

---

Nieuwe geldstromen

Er ontstaat voor een museum een geheel nieuwe geldstroom. Mogelijke nieuwe inkomsten zouden kunnen komen uit;

• Het Freemium businessmodel. Freemium is een van de businessmodellen van de laatste jaren. In het kort draait het er bij Freemium om dat bezoekers en naamsbekendheid krijgt door gratis diensten of producten te leveren. De inkomsten worden later door een ‘premium’ dienst of product aan te bieden gegeneerd. Webwinkels geven bijvoorbeeld een deel van hun dienst of product gratis weg en verzamelen hiermee klantgegevens die geïnteresseerd zijn in de dienst of product. In de toekomst zullen ze nieuwsbrieven en speciale acties naar deze bezoeker sturen en proberen deze te converteren naar een betalende bezoeker. Feitelijk krijg je iets met het doel iets anders te kopen. Voorbeelden kun je vinden bij Yahoo, LinkedIn, Skype en Flickr. In principe kun je gratis gebruik maken van hun dienst, maar als je iets meer wilt zul je een ‘premium’ pakket af moeten sluiten. Bij Flickr kun je als je meer opslagcapaciteit wilt overstappen naar de ‘pro’ variant. Een dergelijk Freemium model is op de website van het museum mogelijk, denk bijvoorbeeld aan hogere kwaliteit foto’s of het afdrukken van foto’s tegen betaling.
• Sponsoring of advertenties in de diverse online werelden. Het is mogelijk met diverse partijen, zoals YouTube een overeenkomst aan te gaan voor het openbaren van content. Kern van de overeenkomst is het delen van inkomsten die worden gegenereerd door het aantal paginaweergaven of keren dat de video wordt bekeken. YouTube zal advertenties weergeven naast of in video’s op het eigen kanaal. Standaard schakelt YouTube drie aanvullende inkomstenbronnen in. Daarnaast kan men ruimte voor advertenties of sponsoring in het eigen domein (lees: website) beschikbaar maken tegen betaling.
• Merchandising op de site van het museum. Boeken, koffiemokken, posters en ansichtkaarten of agenda’s kunnen via een eigen webwinkel worden geleverd.

Neveneffect

Het openbaren van de gehele collectie gaat tevens voor musea nog andere effecten opleveren. Bijkomende positieve effecten zullen zijn:

• De publicatie van alle werken draagt bij aan de online marketing van het ‘offline’ museum. De naamsbekendheid van het museum zal omhoog gaan en de reputatie zal toenemen.
• Er wordt waardevolle data van de bezoeker vergaart. Deze data zorgt ervoor dat men betere inzichten verkrijgt, betere beslissingen zal nemen en betere strategieën voor de toekomst zal ontwikkelen. Bijvoorbeeld door de mogelijk te voeren tentoonstellingen of de aanschaf van werken eerst van te voren te peilen bij het gevolg aan kunstliefhebbers.

De angst dat bezoekers niet meer naar het ‘offline’ museum zullen komen zal geheel overboord gegooid dienen te worden. Het openbaren van de gehele collectie zal er alleen maar toe leiden dat de bezoekersaantallen voor het ‘online’ museum zullen gaan toenemen, maar ook de bezoekersaantallen in het ‘offline’ museum zullen gaan toenemen. Immers wanneer men de smaak te pakken heeft en virtueel heeft gekeken dan wil men toch de ‘real thing’ ervaren. Uiteindelijk als je echt van de kunst of het museum houdt wil je een Van Gogh, Rembrandt of Mondriaan ook nog een keer in het echt zien. Daarnaast ontstaan er additionele geldstromen voor het museum en wordt het museum verrijkt met waardevolle data. Dit is gevonden geld voor een museum.

Lees ook

• Gevonden geld voor een boekuitgever

---

---

Luister ook

---

Check ook

ook digitaal te lezen bij

ook te bestellen bij