Achtergrond: Panopticon (de docu over jouw privacy)

Het internet is een steeds belangrijker netwerk dat deel van het dagelijks leven wordt op welke manier dan ook. Twee aspecten komen vaak aan de orde: het hebben of verkrijgen van anonimiteit en het garanderen van privacy. Als deze aspecten aandacht krijgen, dan is het vaak in negatieve zin. Peter Vlemmix heeft er een uur durende documentaire aan gewijd met zijn kijk op privacy.

Privacy niets te verbergen

De Dikke van Dale omschrijft privacy als: de persoonlijke vrijheid, het ongehinderd, alleen, in eigen kring of met een partner ergens kunnen vertoeven; gelegenheid om zich af te zonderen, om storende invloeden van de buitenwereld te ontgaan, een toestand waarin een mens er zeker van is dat zonder zijn toestemming zo weinig mogelijk andere mensen zich op zijn terrein zullen begeven. Vooral op het laatste gaat Vlemmix tijdens zijn documentaire in.

‘Ik heb niks te verbergen hoor…’ is een vaak gehoord antwoord van Nederlanders als het om privacy gaat. Maar is dat wel zo? Als metafoor voor zijn verhaal heeft Vlemmix gekozen voor het Panopticon.

Panopticon principe

Panopticon is een architectonisch principe van de 18e eeuwse verlichtingsfilosoof Jeremey Bentham. Het gebouw bestaat uit een toren gepositioneerd in het midden met daaromheen ringen van cellen. Het Panopticon maakt het mogelijk groepen te controleren en bestuderen, maar ook te vergelijken. Betham beschreef zijn Panopticon principe als ‘a new mode of obtaining power of mind over mind, in a quantity hitherto without example’. De opzet van Bentham zou veel doeleinden kunnen dienen zoals bijvoorbeeld: een gevangenis, een school, een werkplaats of een hospitaal. Tegenwoordig wordt het principe van een Panopticon vaak gebruikt bij een koepelgevangenis waar een wachttoren in het midden staat.

De principes van een Panopticon zijn:

• Individualisering: Elk individu heeft een vaste plaats en ziet geen medebewoners.
• Volledige zichtbaarheid van het geïsoleerde individu: Het individu wordt gezien zonder zelf te zien. Hij is object van informatie en wetenschap.
• Asymmetrische machtsrelatie met de opzichter: Het gebouw is zo geconstrueerd dat de opzichter de individuen ziet, maar zij hem niet, sterker, zij vermoeden zijn aanwezigheid alleen maar.
• Machtsmaximalisering: Het is onnodig dat er permanent een opzichter is. Het besef dat men gecontroleerd kan worden, verzekert rust en orde. Individuen passen hun gedrag aan, omdat zij gezien kunnen worden.
• Een Panopticon voelt nauwelijks als onderdrukkend aan.

Over jouw privacy

Veel van de bovenstaande principes komen aan de orde in de documentaire. Aan het woord komen onder andere internet-journalist Alexander Klöpping, onderzoeksjournalist Brenno de Winter, internet-denker Rob van Kranenburg en strafpleiter Inez Wezki. Ook wordt de vergelijking met buurland Duitsland gemaakt. Zijn we in Nederland naïef? Is Nederland een Panopticon of is het hebben van privacy straks een keuze? Bekijk de documentaire en oordeel zelf …

Lees ook

• Hoe ons boek de AI-ontwikkelingen van vandaag voorzag
• 5 sleutelmetrics waar iedere organisatie op zou moeten sturen
• Hoe Deezer de strijd aangaat tegen AI-muziek
• De kracht van AI-tools in het zoeken naar muzieksamples Cyanite en Aptone
• Waarom ByteDance TikTok Music lanceert
• Messi naar Inter Miami CF de rol van digitaal vermogen en de marketingkracht van een wereldster
• Waarom SoundCloud zijn streamingmodel aanpast
• Hoe AI het maken van muziek toegankelijker maakt
• Hoe Spotify AI-muziek van hun platform weert
• Hoe AI de muziekindustrie voorgoed zal veranderen