Auteursrecht en AI-muziek: de impact van Suno en Udio

De huidige strijd tussen muzieklabels Warner en Universal en AI-muziekdiensten, zoals Suno en Udio, voelt als een déjà-vu uit het Napster-tijdperk. We zien opnieuw hoe technologie de gevestigde orde uitdaagt en het fundament van de muziekindustrie doet schudden.

Toch gaat het dit keer niet om het delen van mp3’s, maar om datasets en algoritmes die creatie zelf opnieuw definiëren. Waar Napster distributie ontwrichtte, schuurt AI tegen de kern van het creatieve proces aan. Precies daarom markeert deze nieuwe juridische strijd geen herhaling, maar het begin van een fundamenteel nieuw hoofdstuk in de digitale evolutie van muziek.

Déjà-vu met een twist

Er zijn van die momenten in de digitale geschiedenis waarop je het gevoel hebt een herhaling mee te maken. Een soort déjà-vu, maar dan met een twist. Dat gebeurde eind 2024 en 2025 opnieuw. De rechtszaken van de grote muzieklabels Warner en Universal tegen AI-muziekdiensten Suno en Udio deden de industrie collectief terugdenken aan de grote botsing tussen technologie en auteursrecht: Napster. De mp3-revolutie stond toen symbool voor de ontwrichting van het traditionele model. Vandaag is AI de kracht die het fundament opnieuw doet beven.

Maar wie goed kijkt ziet: dit is geen simpele kopie van het Napster-verhaal. Dit is een structurele verschuiving. Niet alleen in het recht, maar vooral in de manier waarop waarde wordt gecreëerd in het digitale ecosysteem. Een thema dat in Digitaal Vermogen centraal staat. Technologie dwingt de muziekwereld opnieuw om het businessmodel, het asset-denken en de relatie met fans en artiesten te herijken.

Napster als blauwdruk

Toen Napster eind jaren ‘90 werd gelanceerd, voelde het als een bevrijding voor muziekliefhebbers en als een nachtmerrie voor labels. Gebruikers deelden één-op-één kopieën van mp3’s, zonder enige toestemming. Het was de eerste keer dat een technologie het distributiemodel volledig bypasste. De industrie reageerde voorspelbaar: met juridische mokerslagen. Napster wist dat er grootschalige inbreuk was, verdiende eraan, en faciliteerde het delen van volledige, identieke bestanden. De basis voor indirecte en afgeleide auteursrechtinbreuk was duidelijk.

Napster werd uiteindelijk de nek omgedraaid, maar het momentum van digitale distributie niet. Binnen enkele jaren ontstonden iTunes, daarna streaming met Spotify en uiteindelijk groeide er een nieuw ecosysteem waarin artiesten en labels samenwerkten met de technologie die ze eerst bevochten. Het patroon werd duidelijk: eerst afweer, dan acceptatie, daarna integratie.

Dat is hoe ecosystemen werken, zoals ik eerder schreef in Digitaal Vermogen: technologie verandert de spelregels en dwingt een industrie om haar waarde opnieuw te definiëren. De partijen die het snelst begrijpen hoe ze een rol kunnen spelen in het nieuwe landschap, winnen de toekomst.

AI-muziek vandaag

Fast forward naar 2024–2025. De nieuwe disruptor heet muziek gemaakt door AI. Suno en Udio beloven dat elke gebruiker binnen seconden tracks kan genereren: van realistische popmuziek tot vocalen die angstig veel lijken op bekende artiesten. Het juridische conflict draait nu niet om het kopiëren van mp3’s, maar om twee nieuwe fronten:

1. De trainingsfase

AI-modellen worden gebouwd op enorme hoeveelheden data. Labels stellen dat Suno en Udio massaal, systematisch en zonder toestemming hun catalogi kopieerden om modellen te trainen. Dat is grootschalige data-extractie.

2. De outputfase

De AI zelf genereert audio die soms zo dicht tegen bestaande muziek aanzit dat het voelt als een afgeleid werk. Klonen van stemmen van bekende artiesten, consonante reeksen akkoorden binnen harmonieën, die verdacht bekend klinken of productie-stijlen die vrijwel identiek zijn.

Dat roept nieuwe vragen op:

• Is modeltraining op beschermde muziek zonder licentie een inbreuk op zich?
• Is AI-output een nieuw werk of een derivaat?
• Valt training onder fair use (VS) of TDM-excepties (EU)?
• Wie bezit eigenlijk het digitale vermogen dat zo’n AI creëert?

Het is precies het soort machtsvraagstuk dat ik beschreef in vanAnaloognaarDigitaal.nu: wie bouwt waarde op in het digitale domein, wie heeft eigendom over data en wie mag de economische waarde verzilveren?

De nieuwe licentie in de muziekindustrie

Wat opvalt in de aanklachten: rechthebbenden hameren op een cruciaal onderscheid dat in de digitale wereld vaak vergeten wordt: publiek beschikbaar is niet hetzelfde als vrij te gebruiken. Het feit dat iets op Spotify staat, betekent niet dat je de muziek mag ‘oogsten’ voor je dataset.

In Europa geldt zelfs: voor commerciële text-and-data-mining (TDM) moeten rechthebbenden expliciet toestemming geven, tenzij ze een opt-out hebben gepubliceerd. Dat verandert training in een onderhandelingsobject, vergelijkbaar met hoe streaming in de jaren 2000 een volledig nieuwe inkomstenstroom werd.

We zien nu dat labels:

• Trainingstoestemming als aparte licentie aanbieden.
• Artiesten contractueel laten vastleggen of hun werk door AI-modellen mag worden gebruikt.
• Royalty-modellen ontwikkelen die gelinkt zijn aan dataset-bijdragen.

Met andere woorden: datasets worden assets. Digitale bouwstenen. Licentieerbaar, schaalbaar, voorspelbaar. Precies de manier waarop digitaal vermogen werkt. Wie de beste dataset bezit, bezit de nieuwe waarde.

Controle is meer waard dan een overwinning

Als je puur naar het juridische kijkt, zouden labels kunnen proberen een precedent te forceren: een uitspraak waarin een rechter stelt dat AI-training op ongeautoriseerde content geen fair use is. Maar de risico’s zijn enorm. Een te brede uitspraak in het voordeel van AI zou hun machtspositie decimeren.

Daarom kiezen zowel Suno als Udio em de labels uiteindelijk voor hetzelfde pad als destijds na Napster:

• schikken,
• controleren,
• commercieel inpassen.

Voor labels heeft dit drie voordelen:

1. Er komt geld binnen — compensatie voor het verleden.
2. Ze houden regie — bij een schikking bepalen zij de voorwaarden voor toekomstig gebruik.
3. Ze claimen het ‘responsible AI’-narratief — een strategisch voordeel richting artiesten, politiek en media.

Voor AI-bedrijven is het minstens zo belangrijk:

• Ze voorkomen existentiële risico’s (verbod, monsterclaims).
• Ze krijgen legitimiteit (“gelicenseerde AI” verkoopt beter dan “grijs gebied”).
• Ze kunnen modellen bouwen op kwalitatief betere, geautoriseerde datasets.

In ecosystemen draait macht nooit om wie schreeuwt, maar om wie structureel bezit opbouwt. De labels begrijpen dat. De AI-spelers inmiddels ook.

Deals in plaats van oorlog

De afgelopen maanden zagen we een opvallende trend: de rechtszaken eindigden niet in vernietiging, maar in strategische allianties.

Warner Music Group × Suno

Na de schikking volgde direct een meer-jarige samenwerking. Suno gaat werken met gelicenseerde catalogi, artiesten kunnen opt-in kiezen en Warner profileert zich als innovator. Een klassiek voorbeeld van ecosysteem-denken: bedreiging wordt asset.

Universal Music Group × Udio

UMG stopte de rechtszaak en positioneert Udio nu als partner voor “licensed AI music experiences”. De nadruk ligt op controle, toestemming en het beschermen van artiesten—maar tegelijk op groei en nieuwe inkomstenstromen.

Het narratief is helder:

• AI-remixes of versies wordt een nieuwe productcategorie;
• AI-creaties door fans worden engagement-drivers;
• gelicenseerde datasets worden een economische motor.

In feite ontstaat er een nieuwe laag bovenop de catalogus, net zoals downloaden en streaming ooit een nieuwe laag was boven CD-verkoop.

Overeenkomsten met Napster en de grote verschillen

Wat hetzelfde is:

• Nieuwe technologie ontwricht het dominante businessmodel.
• De industrie reageert eerst defensief: rechtszaken, statements, zware taal.
• Daarna volgt een fase van integratie: deals, partnerships, nieuwe licenties.
• Rechtszaken fungeren als drukmiddel om spelregels te bepalen, niet als einddoel.

Het lijkt op de patronen die ik beschreef rond relatie-economie en machtsvorming binnen ecosystemen in mijn boeken: wie de connectie met fans en de infrastructuur van data bezit, bepaalt uiteindelijk de markt.

Wat fundamenteel anders is:

• Napster kopieerde bestanden. AI-modellen kopiëren statistische patronen.
• Napster faciliteerde identieke duplicatie. AI faciliteert synthetische creatie.
• Napster werd gesloten. AI-bedrijven worden ingekapseld, niet vernietigd.
• Toen was het doel bescherming. Nu is het doel: innovatie controleren en kapitaliseren.

Dit verschil is cruciaal. AI is geen distributie-technologie, maar een creatieve laag. Dat maakt het aantrekkelijker om samen te werken dan om te bestrijden.

AI wordt de nieuwe creatieve en distributie laag

Als je deze ontwikkeling bekijkt door de lens van Digitaal Vermogen, dan zie je direct wat er werkelijk gebeurt: de waarde verschuift naar de digitale lagen bovenop het oorspronkelijke product. Net als:

• Social media → nieuwe laag boven marketing
• Streaming → nieuwe laag boven distributie
• Data → nieuwe laag boven relatiebeheer
• wordt AI → een laag bovenop creatie, productie en fanbeleving.

Wat dit betekent voor artiesten?

• Ze krijgen controle over hoe hun stem, stijl en performance worden gebruikt.
• Ze kunnen nieuwe inkomsten halen uit AI-remixes, stems, fan-generated content.
• Ze worden meer dan ooit een netwerk: hun digitale identiteit wordt licentieerbare waarde.

Wat dit betekent voor labels?

• Ze worden dataset-beheerders — de curatoren van digitale assets.
• Ze krijgen een nieuwe inkomstenstroom, vergelijkbaar met publishing of sync.
• Ze kunnen creatie automatiseren en schaalbaar maken, zonder creativiteit te vervangen.

Wat dit betekent voor AI-bedrijven?

• Licenties worden een ‘license to operate’.
• Modellen worden beter door kwalitatief gecontroleerde data.
• De grijze markt verandert in een legitieme markt.

Wat dit betekent voor het bredere ecosysteem?

AI-muziek wordt geen bedreiging van de industrie, maar een extensie ervan. Mits de rechtenstructuur klopt. Dit is geen Napster dat bestanden opblies. Dit is een infrastructuurverschuiving die nieuwe waarde ontsluit.

Conclusie

Wat we vandaag meemaken lijkt op Napster in de emotie, maar niet in de werkelijkheid. De industrie herkent de dreiging, gebruikt juridische middelen om positie te claimen, maar kiest uiteindelijk voor integratie en innovatie. Dat is precies hoe digitale transformatie werkt: technologie verandert de spelregels, maar wie de juiste verbindingen maakt en het digitale vermogen opbouwt, wint.

AI wordt de volgende laag boven op de catalogus (en uiteindelijk een deel van de catalogus). Niet als vervanger van artiesten, maar als multiplier van creativiteit, fan-relaties en economische waarde.

De muziekwereld staat opnieuw voor een Napster-moment. Maar dit keer loopt het anders af. Niet omdat de technologie minder disruptief is, maar omdat de industrie geleerd heeft hoe ze moet meebewegen in een ecosysteem waarin data, content, connecties en digitale assets de kern van waarde zijn.

Lees ook

• Column: Het vacuüm van de muziekindustrie
• Het vacuüm van de muziekindustrie
• Lijstjes: Dance labels, DJ’s en Festivals
• Achtergrond: 4 tips zo wordt jouw organisatie klaar voor digitaal

Bronnen: A&M Records, Inc. v. Napster, Inc.; Contributory and Vicarious Liability for Peer-to-Peer File Sharing Services; A&M Records v. Napster (239 F.3d 1004); Udio-Complaint 6.24.241 (RIAA); Fair Use and the Origin of AI Training; Generative AI Training – US Copyright Office Report; Music Law and Artificial Intelligence; Why Major Labels Are Suing AI Music Startups Udio And Suno; Record Companies Bring Landmark Cases for Responsible AI; Suno & Udio vs de muziekindustrie – AI Music Lab; Universal Music Group en Udio schikking; Warner Music Group en Suno schikking; What Suno and Udio’s Licensing Deals Mean for Creators; A Napster Moment for AI?; Could AI Music Be the Industry’s Next Napster Moment?; Has AI Art Generated the Next Napster?

Noot van de auteur: Deze longread is gebaseerd op publieke jurisprudentie, recente nieuwsberichten, beleidsdocumenten en analyses van bronnen over de rechtszaken rond Suno en Udio. Daarnaast put de tekst uit inzichten uit eerder werk over digitale ecosystemen, businessmodellen en de impact van technologische innovatie op de muziekindustrie. De verantwoording dient om transparantie te bieden over de herkomst van feiten, interpretaties en contextuele duidingen binnen dit stuk.